Με σύμμαχο τον καταπληκτικό καιρό, πλήθος κόσμου επισκέφτηκε την περιοχή μας για την εορτή των Θεοφανείων. Πολλά χρόνια είχαμε να δούμε τόσο πολλούς επισκέπτες, που έδωσαν μια δυνατή οικονομική ενίσχυση στα καταστήματα της περιοχής. Εμείς βρεθήκαμε στην κεντρική εξέδρα που είχε στηθεί στην είσοδο των φερυ μποτ στα Νέα Παλάτια, όπου η τελετή διεξήχθη από τον Μητροπολίτη Κηφισίας Αμαρουσίου και Ωρωπού κ. Κύριλο, και τίμησαν με την παρουσία τους η δημοτική αρχή του Δήμου Ωρωπού, με τον Δήμαρχο κ. Ρούσση Θωμά και πλήθος Δημοτικών και τοπικών συμβούλων.
Να σημειώσουμε πως ανάλογες τελετές έγιναν στους Αγίους Αποστόλους, στην παραλία Μαρκοπούλου, στο Χαλκούτσι και στην λίμνη Μπελέτσι στις Αφίδνες.
Ο Μεγάλος Αγιασμός των Θεοφανείων
Στους Πατέρες της Ορθόδοξης Εκκλησίας ο αριθμός «Επτά» που αναφέρεται στα Μυστήρια είναι άγνωστος. Θεωρούν κάθε μορφή ιεροπραξίας που γίνεται από τους κανονικούς λειτουργούς της Εκκλησίας για αγιασμό και σωτηρία των πιστών σαν Μυστήριο.
Και ο αγιασμός των Θεοφανείων ή Μεγάλος Αγιασμός, είναι μια πράξη της Εκκλησίας αλλά το ιερό θαύμα που τελείται με αυτή είναι τεράστιο, όσο η ίδια η Εκκλησία. Το αγαπημένο αυτό θαύμα, επισκέπτεται τώρα και δύο χιλιάδες χρόνια εκατομμύρια ψυχών των ορθοδόξων χριστιανών, τις καθαρίζει, τις αγιάζει και τους χαρίζει την υγεία και την αθανασία.
Γύρω από το θέμα του Μ. Αγιασμού επικρατεί πολλή σύγχυση στο λαό μας. Οι χριστιανοί ρωτούν. «Πίνεται ο αγιασμός της παραμονής των Θεοφανείων; Μπορούμε να έχουμε το Μ. Αγιασμό στο σπίτι μας και να τον χρησιμοποιούμε;». Πολλοί δίνουν αβασάνιστα μια πρόχειρη απάντηση με αποτέλεσμα να δημιουργείται η σύγχυση.
Επειδή με την εορτή των Θεοφανείων τελείται η ακολουθία του Μ. Αγιασμού θα αναφέρουμε λίγα για την έννοια και τη χρήση του.
Γιατί όμως τελείται δύο φορές ο ίδιος μεγάλος αγιασμός;
Για λόγους πρακτικούς. Για να εξυπηρετούνται οι πιστοί. Η διπλή τέλεση άρχισε από τον 5ο αιώνα. Στην αρχή ο μεγάλος αγιασμός γινόταν κατά την παννυχίδα της εορτής των Θεοφανείων αμέσως μετά την ακολουθία του Όρθρου, σε ανάμνηση του βαπτίσματος του Κυρίου. Μετά την ακολουθία του Όρθρου οι πιστοί αντλούσαν αγιασμένο νερό, έπιναν και ραντίζονταν και στη συνέχεια βαπτίζονταν σ’ αυτό οι κατηχούμενοι. Στην ουσία ο μέγας αγιασμός είναι ευλογία του νερού του βαπτίσματος. Στη λειτουργία της εορτής που ακολουθούσε μετά τον Όρθρο παρευρίσκονταν και οι νεοφώτιστοι γι’ αυτό και μέχρι σήμερα ψάλλεται το «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε…».
Πίνεται ο αγιασμός αυτός της παραμονής των Θεοφανείων;
Και βέβαια πίνεται. Αφού με τον αγιασμό αυτόν ο ιερέας ραντίζει όλους τους χώρους και τους εξαγιάζει, δεν επιτρέπεται να τον πιούμε;
Η ίδια η ακολουθία του αγιασμού μας λέει ότι πρέπει να τον πίνουμε. Αν προσέξουμε καλά τις δεήσεις και τις ευχές της ακολουθίας θα το δούμε σε πολλά σημεία. Η ακολουθία του αγιασμού προϋποθέτει ότι θα πιουν οι χριστιανοί τον αγιασμό και ο ιερέας εύχεται να τους αποβεί προς αγιασμό, προς ευλογία, προς ψυχική και σωματική υγεία. Σε μια ευχή ο ιερέας εύχεται «Δος πάσι τοις τε απτομένοις, τοις τε χριομένοις, τοις τε μεταλαμβάνουσιν, τον αγιασμόν, την ευλογίαν, την κάθαρσιν, την υγείαν». (Δώσε σε όλους όσους αγγίζουν, αλείφονται και πίνουν τον αγιασμό, την ευλογία, τον καθαρισμό και την υγεία).
Ακόμα ένα στοιχείο από τη σύγχρονη πράξη των μοναστηριών του Αγ. Όρους. Οι μοναχοί κοινωνούν του μεγάλου Αγιασμού όχι μόνον κατά την ημέρα των Θεοφανείων, αλλά κατά την συνήθειά τους να πίνουν αγιασμό κάθε μέρα μετά την Θ. Λειτουργία, πίνουν από αυτόν σε όλο το οκταήμερο μετά τα Θεοφάνεια, μέχρι της αποδόσεως της εορτής.
Πίνεται, λοιπόν, ο Μεγάλος Αγιασμός της παραμονής.
Δεν πρέπει όμως να νηστεύουμε την προηγουμένη μέρα;
Όχι! Πολλοί, ακόμη και ιερείς, νομίζουν ότι την παραμονή των Θεοφανείων νηστεύουμε για να πιούμε τον αγιασμό την άλλη μέρα. Αυτό δεν είναι σωστό. Η νηστεία της παραμονής γίνεται για την γιορτή των Θεοφανείων και όχι για τον αγιασμό. Έτσι κι’ αν ένας χριστιανός δεν θα πιει αγιασμό γιατί π.χ. δεν έχει το χωριό του παπά ή για άλλο λόγο, οφείλει να νηστέψει την παραμονή των Θεοφανείων για την μεγάλη γιορτή της Βαπτίσεως του Κυρίου.
Ας δούμε τί γράφει γι’ αυτό το θέμα ο μακαριστός καθηγητής της Λειτουργικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης I. Φουντούλης. «Η νηστεία της παραμονής των Θεοφανείων κακώς θεωρείται ότι έχει σχέση με την μετάληψη του μεγάλου Αγιασμού. Κατά παλαιό έθος της Εκκλησίας, των μεγάλων εορτών προηγείτο προετοιμασία, η οποία εκτός των άλλων περιελάμβανε και νηστεία… Τα Θεοφάνεια δεν είχαν τη δυνατότητα να αναπτύξουν νηστεία αν και τα προεόρτια των αρχίζουν από την 2αν Ιανουαρίου, γιατί το δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων αποτελούσε εορταστική περίοδο καταλύσεως εις πάντα. Εξ άλλου η νηστεία των Χριστουγέννων είναι προπαρασκευαστική και για τα Θεοφάνεια, εφ’ όσον οι εορτές αυτές παλαιότερα αποτελούσαν μια ενιαία εορτή, που εωρτάζετο την 6ην Ιανουαρίου.
Μόνο, λοιπόν, η παραμονή των Θεοφανείων έμεινε στην Εκκλησία μας ως ημέρα νηστείας, ξηροφαγίας… Η νηστεία όμως, κατά τους ιερούς κανόνας, απαγορεύεται κατά τα Σάββατα και τας Κυριακάς. Αν κατ’ αυτάς τας ημέρας συμπέσει η παραμονή των Θεοφανείων, καταλύεται η νηστεία, όχι βέβαια «εις πάντα», αλλά έχουμε κατάλυση «οίνου και ελαίου».
Αν παραδεχτούμε ότι για να πιούμε το μεγάλο Αγιασμό πρέπει να νηστέψουμε τότε κανείς δεν πρέπει να πίνει από τον αγιασμό της παραμονής των Θεοφανείων γιατί η προηγουμένη ημέρα, η 4η Ιανουάριου, είναι καταλύσιμη. Επομένως ή δεν θα έπρεπε να τελείται ο αγιασμός κατά την παραμονή ή αν ετελείτο δεν θα έπρεπε να κοινωνούν απ’ αυτόν οι πιστοί. Το δεύτερο αποκλείεται γιατί όλες οι ιερές ακολουθίες γίνονται για να μετάσχουν οι πιστοί στις πνευματικές δωρεές μη την μετάληψη των αγιαζομένων ειδών.
Η νηστεία, λοιπόν, της παραμονής των Θεοφανείων δεν έχει καμιά σχέση μη τον αγιασμό και μπορούμε να πιούμε τον αγιασμό της παραμονής της εορτής χωρίς να έχουμε νηστέψει την προηγούμενη μέρα.
Αυτά που γράφτηκαν μέχρι τώρα για τον Μεγάλο Αγιασμό ισχύουν για τις μέρες των Θεοφανείων. Σε άλλη μέρα εκτός της εορτής χρειάζεται σχετική νηστεία για να πάρει κανείς τον μεγάλο αγιασμό.
Τον μεγάλο αγιασμό τον φυλάμε στα σπίτια μας;
Βεβαιότατα. Οι πιστοί από πολύ παλιά, τηρώντας ιερή παράδοση, παίρνουν το μεγάλο αγιασμό των Θεοφανείων ή της παραμονής και τον φυλάνε στα σπίτια τους. Ο ιερός Χρυσόστομος αναφέρει στο λόγο του «Εις το Άγιον Βάπτισμα» (P.G. 49,366) για τους χριστιανούς της εποχής του ότι είχαν τη συνήθεια να αντλούν από το αγιασμένο νερό και να το διατηρούν στα σπίτια τους ένα και δύο και τρία ακόμα χρόνια. Μάλιστα ο άγιος Πατέρας θαυμάζει ότι το αγιασμένο νερό δεν φθείρεται, δεν σαπίζει, αν και παραμένει πολύ διάστημα κλεισμένο, αλλά είναι καθαρό και υγιεινό.
Σκοπός που διατηρείται ο μεγάλος αγιασμός στα σπίτια είναι να πίνουν οι πιστοί ή να χρίονται και να αγιάζονται αν έχουν κάποια ψυχική ή σωματική αρρώστια. Και μπορούν βέβαια έτσι να κάνουν σε ανάλογη περίσταση με μεγάλη πάντοτε ευλάβεια προς τον μεγάλο αγιασμό.
Από αυτή τη θέση που πήρε ο Μέγας Αγιασμός δημιουργήθηκε μια παρανόηση σε πολλούς χριστιανούς: Ότι είτε κοινωνήσουν το Σώμα και το Αίμα του Χριστού είτε πιουν Μεγάλο Αγιασμό το ίδιο είναι. Πολύ παλιά συνήθεια πάλι είναι ο μεγάλος αγιασμός να δίνεται στους χριστιανούς εκείνους, που εμποδίζονται από τον πνευματικό να κοινωνήσουν τα Άχραντα μυστήρια γιατί υπέπεσαν σε βαριά αμαρτήματα. Για την Θεία Κοινωνία υπάρχουν κωλύματα (εμπόδια), για τον μεγάλο αγιασμό δεν υπάρχουν. Όσοι συμβαίνει να μεταλαμβάνουν από τον μεγάλο αγιασμό παίρνουν βέβαια ευλογία δεν πρέπει όμως στη συνείδησή τους ο μεγάλος αγιασμός να αντικαταστήσει τη Θεία Κοινωνία, αλλά πρέπει να πιστεύουν ότι έμειναν ακοινώνητοι και να στενοχωρούνται γι’ αυτό.
Ο Μεγάλος Αγιασμός πίνεται, ως γνωστόν, πριν να πάρουμε το αντίδωρο ή οτιδήποτε άλλο.
